Hervormingsfees 2017: En wat nou?
Feeste is gereël. Kore en sanggroepe het gesing. Gedigte is geskryf. Preke is gepreek. Konferensies het plaasgevind. Selfs kermisse is gehou om die Reformasie wat 500 jaar gelede plaasgevind het, te vier. Die groot vraag is: Wat nou?
Nadat die laaste note van die liedere weggesterf het, en die laaste woorde van die preke geuiter is, moet ons vra: Wat nou? Nadat die laaste kritiese vrae tydens konferensies gevra is moet ons dink: Wat gebeur nou? Wat gebeur op 1 November en 10 Desember? Watter invloed gaan hierdie feesviering hê in 2018 en 2019 en daarna?
As ons nie 'n duidelike antwoord op hierdie vraag kry nie, of ten minste ernstig daaroor nadink nie, was al die feesvieringe tevergeefs. As die herdenking van die Reformasie nie mense se hart aangeraak het en verander het nie, was dit nutteloos en net nog 'n kerklike partytjie.
500 jaar gelede het die Reformasie mense getransformeer. Luther het, nadat hy Romeine 1: 16-17 gelees het, besef dat hy kan ophou soek na God omdat God hom reeds gevind het! Hierdie wete het 'n Katolieke teoloog verander in 'n Gereformeerde evangelis. Luther sou later opmerk dat prediking nie prediking is as die evangelie van Jesus Christus nie aan mense verkondig word nie!
Nadat Calvyn gesê het: "Ek gee my hart aan God – hier en nou" is hy van 'n vlugteling- Franse predikant in 'n teoloog verander wat die wese van Gereformeerd-wees in sy Institusie neergepen het. Die Reformasie was veel meer as kritiek teen die Katolieke kerk – dit was ten diepste 'n hartsverandering van mense.
500 jaar later is dit dalk deels die antwoord op die vraag: "En wat nou?" – moet dit die gevolg van die feesvieringe wees – mense, lidmate wat verstaan dat hulle vrygemaak is om vreugdevol te leef. Gelowiges wat verstaan dat hulle 'n roeping in hierdie wêreld het as gestuurdes van die drie-enige God.
Dit is nie sonder rede dat Luther geskryf het dat die kerk as strydende kerk, ecclesia militans, op weg moet wees deur die wêreld nie en dat alle gelowiges opgeroep word om deel te wees van hierdie opwegwees, sodat almal aan die einde deel kan wees van die triomferende kerk, ecclesia triumphans.
In Suid-Afrika beteken dit dat gelowiges nie langer sal terugdeins van korrupsie en misdaad en armoede en vrot onderwys en die verval van infrastruktuur nie. In Suid-Afrika beteken dit dat die kerk wat die Reformasie gevier het, iets daadwerkliks sal doen – soos talle kere in die verlede.
Geskryf deur Prof Johan van der Merwe (Kerkgeskiedenis-professor aan die Universiteit van Pretoria vir e-Kerkbode).
- Besonderhede
Om gereformeerd te wees, vra waagmoed
Aan die bopunt van Hugenotelaan in Franschhoek staan die Hugenote-monument. Dit is in die laat veertigerjare van die vorige eeu opgerig om ons te herinner aan die 180 Franse Hugenote wat in 1688 na Suid-Afrika gekom het.
Die drie imponerende gewels van die monument simboliseer die Drie-eenheid: Vader, Seun en Heilige Gees. Bokant die gewels – die son van geregtigheid en bokant die son – die kruis as simbool van die Christelike geloof wat vir die Hugenote ononderhandelbaar was.
Die fokuspunt van die monument is 'n vroulike figuur, ontwerp deur Coert Steynberg, wat godsdiensvryheid uitbeeld. In haar een hand hou sy 'n Bybel en in die ander hand 'n gebreekte ketting. Sy gooi die kleed van onderdrukking van haar skouers af terwyl haar posisie op die aardbol geestelike vryheid simboliseer. Die fleur de lis op haar kleed dui op haar edel karakter.
Sy staan met haar voete op die suidpunt van Afrika en kyk afwagtend die toekoms in. By haar voete is vier simbole: die Bybel wat op geloof dui, 'n harp wat kuns en kultuur simboliseer, 'n koringaar en 'n druiwetros wat landbou simboliseer en 'n spinwiel wat nywerheid en industrie versinnebeeld.
Die watervywer voor die monument met die weerkaatsing van die suilegang voor die monument simboliseer ongestoorde gemoedsrus en sielevrede na 'n tyd van stryd en woeling.
Wat sou dit alles beteken in die jaar waarin ons 500 jaar van gereformeerd-wees herdenk?
Miskien vertel die simboliek van die monument aan ons dat gereformeerd-wees waagmoed vra, dat gereformeerd wees nie 'n krampagtige vasklou aan ou leerstellings en dogmas is nie maar dat dit waagmoed vra om nuwe horisonne te verken soos wat die Hugenote gedoen het.
Miskien daag die simboliek van die monument ons uit om seker te maak dat die Woord sentraal is in ons kerkwees. Dat dit ons vrymaak van ons eie voorkeure en vooroordele sodat ons met oorgawe kan sê: Sola Scriptura en Solus Christus.
Miskien daag die simboliek van die monument ons uit om met waagmoed te gaan kerk wees waar kuns en kultuur beoefen word, in die landbou en waar daar in nywerhede gewerk word – om met waagmoed onverskrokke gestuurdes te wees wat die evangelie verkondig in 'n land wat swaar gebuk gaan onder misdaad en korrupsie.
Geskryf deur Prof Johan van der Merwe (Kerkgeskiedenis-professor aan die Universiteit van Pretoria vir e-Kerkbode).
- Besonderhede
Dit was nie net maanskyn en rose nie
Met die 500 jarige herdenking van die Reformasie kan dit maklik gebeur dat dié stuk geskiedenis so geromantiseer word, dat die slegte verhale wat onlosmaaklik deel daarvan was, nie ter sprake kom nie. Die Reformasie was nie net maanskyn en rose nie – inteendeel – dit het ook 'n baie donker kant gehad.
Die kleinboere-opstand wat tussen Junie 1524 en Julie 1525 plaasgevind het was van die eerste gebeure wat soos 'n donker wolk oor die Reformasie gehang het. Alhoewel die opstand die gevolg van smeulende teenstand teen die adel was, was die prediking van Luther maar veral dié van Müntzer, Pfeiffer en Karlstadt die spreekwoordelike vuurhoutjie in die kruitvat.
Luther het met sy werk, Die vryheid van 'n Christen, die grondwerk gedoen vir 'n gemeenskap waarin almal, ongeag hulle status, priesters was wat aanspreeklik was voor God. Toenemende geletterdheid onder gewone mense het daartoe gelei dat hulle self die evangelies begin lees het en verstaan het dat Christus aan die kant van die armes was.
Die kleinboere-opstand het op 23 Junie 1524 onder leiding van Hans Müller begin maar is veral verder gevoer deur Thomas Müntzer. Müntzer het homself as vegtende priester beskou wat in die voetspore van Gideon van die Ou Testament gevolg het. Hy het onder meer sy briewe onderteken as: "Thomas Müntzer – met die swaard van Gideon".
Die kleinboere-opstand het in 'n bloedbad geëindig toe meer as 5 000 boere in 'n geveg met George van Sakse en Philip van Hesse doodgemaak is. Müntzer het gevlug maar is op 27 Mei 1525 buite Mühlhausen gevang en onthoof. Meer as 100 000 mense het op die ou end in hierdie bloedige oorlog gesterf terwyl die ellende wat gevolg het as gevolg van die verwoesting van plase en landbougereedskap, onbeskryflik was.
Alhoewel Luther die kleinboere aanvanklik simpatiek gesind was, het hy na die dood van Müntzer en veral na beskuldigings van die Katolieke kerk gereageer in 'n traktaat met die titel: Teen die bendes gepeupel wat plunder en moor.
Daarin het hy onder meer geskryf dat enige persoon wat een van die opstandelinge doodmaak, God 'n guns bewys! Luther het duidelik besef dat die opstand van die boere nooit sou slaag nie. Hy moes hom daarvan distansieer of die gevaar loop dat die hele Reformasie daarmee saam sou misluk.
Die kleinboere-opstand was voorwaar 'n donker wolk wat bevestig dat die Reformasie nie net maanskyn en rose was nie!
Geskryf deur Prof Johan van der Merwe (Kerkgeskiedenis-professor aan die Universiteit van Pretoria vir e-Kerkbode).
- Besonderhede